غول خشکسالی در حال بلعیدن مازندران !

وقت شمال : مازندران را همگان با جنگل های سرسبز هیرکانی، چشمه سارهای فراوان و سواحل بکر و بی نظیر آن می شناسند که بواسطه شهره و آوزه بین المللی آن همه ساله میزبان شمار زیادی از گردشگران و مسافران داخلی و خارجی است اما پیشروی خزنده غول خشکسالی شاید تا چند سال آینده این استنا خطه شمالی کشورمان را به یک بیان خشک تبدیل کند معضلی که کارشناسان امر بارها نسبت به این مهم هشدار داده اند.

پهنه‌بندی خشکسالی هواشناسی در سطح استان بر اساس شاخص های استاندارد جهانی در دوره سه ماهه منتهی به دی١٤٠٢ نشان می دهد، بخش وسیعی از استان مازندران تحت تاثیر خشکسالی خفیف تا شدید قرار دارد و تنها میانبند ساری، قسمتی از میانبند میاندورود، بابل و نور، قسمت کوچکی از سوادکوه تحت تاثیر ترسالی ضعیف و یا در محدوده نرمال هستند.

چند سالی از پیش‌روی غول خشکسالی در مازندران سرسبز می‌گذرد و اکنون بخش‌های وسیعی از آن به ویژه مناطق ساحلی تا کوهستانی شرق این استان تحت تاثیر خشکسالی خفیف تا بسیار شدید است و تداوم این وضعیت می‌تواند ضربات جبران ناپذیر زیادی در مسیر توسعه این دیار به همراه داشته باشد.

مازندران که همواره از آن به‌عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال با تنش‌های آبی مواجه شده است. این استان پس از ۲ سال‌تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است و مهم‌ترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای این استان است و به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تامین آب استان را نیز اضافه کرد، هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.

مازندران با تولید محصولات مختلف کشاورزی نقش مهمی در تامین امنیت غذایی کشورمان ایفا می کند که با پیش‌روی غول خشکسالی، به نوعی امنیت غذایی نیز با ضربات جبران ناپذیری مواجه خواهد شد و تداوم وضعیت موجود نیز می تواند به این نگرانی‌ها بیفزاید. مازندران با داشتن ۴۶۰ هزار هکتار زمین های زراعی و باغی سالانه ۷۲ نوع محصول کشاورزی را تولید می کند که با تولید بیش از ۹۵۰ هزار برنج سفید، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات و ۸۰ هزار تن آبزیان رتبه نخست کشور را دارد.

کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، ۵۰ درصدی روان آب های رودخانه های دائمی و همچنین کم شدن حدود ۶۰ درصدی ذخایر آبی پشت سدها و آب بندان های مازندران، باعث بروز تنش آبی دراین استان شده است به‌گونه ای که مناطق شرقی با کمبود شدید آب در بخش کشاورزی مواجه اند و همین امر نیز شرکت آب منطقه‌ای را برآن داشت تا طرح نوبت بندی منابع آبی استان را حدود یک ماه زودتر آغاز و جهادکشاورزی نیز اخطار کم آبی صادر کند.

کارشناسان، کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش، کم شدن دبی آب رودخانه‌ها، پایین رفتن ایستایی آب های زیر زمینی و پیش روی جبهه آب شور به جبهه آب شیرین در سواحل را نشانه های پیش روی خشکسالی در استان مازندران بیان کردند.

توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ‌ ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‌ ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب‌های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است. سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‌ ۳۵۰ میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره‌برداری می‌شود.

اثر تغییر اقلیم بر خشکسالی‌های سواحل جنوبی دریای مازندران در دوره‌های آتی مطالعه شده و نشان می‌دهد که شدت خشکسالی در دهه‌های آینده نسبت به گذشته افزایش یافته است و این افزایش برای شرق دریای مازندران شدیدتر است. تغییر اقلیم منجر به افزایش فراوانی و شدت خشکسالی در منطقه مورد مطالعه می‌شود. سواحل غربی دریای مازندران بیشتر از سواحل شرقی آن تحت اثر جریان‌های شمالی سامانه پرفشار سیبری قرار دارند و در صورت استقرار پرفشار بر روی دریا، بارش‌ها در غرب دریای کاسپین بالاتر از منطقه شرقی آن خواهد بود. پدیده گرمایش جهانی منجر به تضعیف سیستم فشار قوی سیبری به طور کلی شده است.

سیر خزنده خشکسالی بسیار شدید در بخش های وسیعی از مازندران

با بررسی های صورت گرفته و براساس شاخص های لازم دوره یکساله تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۲، حدود ۶۷ درصد از مجموع مساحت مازندران تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۷.۷ درصد در معرض خشکسالی شدید، ۹.۴ درصد خشکسالی متوسط، ۳.۷ درصد در معرض خشکسالی خفیف و ۲.۲ درصد نیز در حد نرمال است.

مطلب بالا بخش از صحبت های مدیرکل هواشناسی مازندران با استناد به آمارهای ارائه شده توسط مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور است. به گفته محمدرضا رضوی، طبق گزارش این مرکز، در سطح حوزه آبریز اصلی دریای مازندران ۵۶.۲ درصد از مجموع مساحت در معرض خشکسالی بسیار شدید، ۲۰.۶ درصد در خشکسالی شدید، ۹.۴ درصد خشکسالی متوسط، ۵.۸ درصد خشکسالی خفیف و ۶.۷ درصد نیز در محدوده نرمال قرار دارد.

کاهش بارندگی در سه ماه منتهی به دیماه ۱۴۰۲

پهنه بندی خشکسالی هواشناسی در سطح استان بر اساس شاخص استانداردهای جهانی در دوره سه ماهه منتهی به دیماه ١٤٠٢ نشان می دهد، بخش وسیعی از مازندران تحت تاثیر خشکسالی خفیف تا شدید بوده است و تنها میانبند ساری، قسمتی از میانبند میاندورود، بابل و نور، قسمت کوچکی از سوادکوه تحت تاثیر ترسالی ضعیف و یا در محدوده نرمال بوده است.

میانگین بارش دریافتی دیماه ١٤٠٢ در مازندران ۴۱.۸ میلی متر بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که ۲۱.۷ میلی متر بوده، ۹۲.۶ درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه بلندمدت که ۴۹.۵ میلی متر بوده، ۱۵.۶ درصد کاهش داشت. همچنین مقایسه بارش دیماه سال جاری شهرستان‌های استان نسبت به مشابه بلندمدت نشان می دهد که در چهار شهرستان کلاردشت، تنکابن، رامسر و چالوس به ترتیب با ۵۵.۳، ۳۸.۱، ۳۷.۵ و ۲۷.۶ درصد افزایش بارش مواجه بوده اند و سایر شهرستان های نیز با کاهش بارش مواجه بوده اند که بیشترین کاهش در بابلسر، فریدونکنار، محمودآباد، سیمرغ، سوادکوه شمالی، آمل، جویبار، بهشهر به ترتیب با ۶۵.۵، ۶۴.۴، ۵۴.۵، ۴۶.۵، ۴۵.۹، ۴۱.۳، ۳۸.۸ و ۳۵.۷ درصد اتفاق افتاد.

درصد تامین بارش سال آبی منتهی به دیماه سال ۱۴۰۲ در مازندران ۳۹.۷ درصد بارش سال آبی بوده که کمتر از مقدار بارش در مدت مشابه بلندمدت بوده است، میانگین بارش بلندمدت استان ۴۰.۹ درصد بوده است. میانگین بارش شهرستان های مازندران طی این مدت نسبت به مشابه بلندمدت، به غیر از شهرستان های بابل، بهشهر، ساری، سوادکوه، عباس آباد، گلوگاه، محمودآباد، میاندرود، نکا و کلاردشت که افزایش داشته در سایر شهرستان ها با کاهش بارش مواجه بوده اند که بیشترین کاهش در آمل، بابلسر، رامسر، سیمرغ، نوشهر اتفاق افتاده است.

بارش تجمعی دیماه سال ۱۴۰۲ در مازندران نشان می دهدکه بیشترین میزان بارش تجمعی در قسمت کوچکی از کوهپایه چالوس و کلاردشت بیش از ٢٠٠ میلی متر، قسمتی از ساحل نوشهر، قسمت کوچکی از کوهپایه چالوس و کلاردشت، قسمتی از جلگه تنکابن و عباس آباد و قسمتی از ساحل و جلگه رامسر بین ١٠٥ تا ٢٠٠ میلی متر، میاندرود، جویبار، سیمرغ، محمودآباد، قسمت عمده گلوگاه، قائمشهر، فریدونکنار، عباس آباد، تنکابن، ساحل تا میانبند بهشهر، ساحل تا کوهپایه نکا، ساحل تا کوهپایه و قسمتی از ارتفاعات ساری، قسمتی از بابلسر، قسمتی از سوادکوه و سوادکوه شمالی، قسمت عمده جلگه تا ارتفاعات بابل، جلگه تا میانبند و قسمتی از میانبند تا ارتفاعات آمل، ساحل و جلگه، میان بند و قسمتی از ارتفاعات نور، ساحل و جلگه و قسمتی از میانبند تا ارتفاعات نوشهر، ساحل و جلگه و قسمت عمده میانبند تا ارتفاعات چالوس، میانبند تا ارتفاعات کلاردشت، قسمتی از ساحل و جلگه و میانبند تا ارتفاعات رامسر بین ٢٨ تا ١٠٥ میلی متر، قسمتی از ارتفاعات گلوگاه، میانبند تا ارتفاعات بهشهر، کوهپایه و ارتفاعات نکا، قسمت عمده ارتفاعات ساری، قسمتی از سوادکوه و سوادکوه شمالی، قسمت کوچکی از قائمشهر، قسمتی از بابلسر، قسمتی از جلگه و ارتفاعات بابل، قسمت عمده میانبند تا ارتفاعات آمل، قسمتی از جلگه تا ارتفاعات نور و نوشهر، قسمتی از جلگه تا میانبند چالوس و کلاردشت، قسمت کوچکی از ارتفاعات چالوس و رامسر بین هفت تا ٢٨ میلی متر، قسمتی از ارتفاعات بهشهر تا ساری، قسمتی از میانبند تا ارتفاعات آمل، قسمتی از میانبند نور بین ٢ تا هفت میلی متر و قسمت کوچکی از ارتفاعات آمل بین یک تا ٢ میلی متر بوده است.

پهنه بندی اختلاف بارش تجمعی دیماه ١٤٠٢ مازندران نسبت به بلندمدت، نشان می دهد که بیشترین اختلاف بارش مربوط به قسمتی از بابلسر، قسمت عمده فریدونکنار، قسمت بسیار کوچکی از محمودآباد و ساحل نور بین منفی ۸۰ تا منفی ۶۰ میلی متر، قسمتی از ساحل ساری، قسمتی از بابلسر، محمودآباد، ساحل و جلگه نور، سوادکوه شمالی، قسمت کوچکی از فریدونکنار، قسمتی از جلگه و ارتفاعات آمل بین منفی ۶۰ تا منفی ۴۰ میلی متر، قسمتی از ارتفاعات بابل، قسمتی از ساحل و ارتفاعات بهشهر، نکا و ساری، قسمتی از ساحل و جلگه میاندرود، قسمت عمده جویبار، سیمرغ، قائمشهر، قسمتی از سوادکوه و سوادکوه شمالی، قسمتی از جلگه و ارتفاعات بابل و آمل، قسمتی از ساحل و جلگه و میانبند نور، قسمتی از ساحل نوشهر، قسمتی از جلگه چالوس و عباس آباد، قسمت کوچکی از ساحل تنکابن بین منفی ۴۰ تا منفی ۲۰ میلی متر، نیمی از گلوگاه، قسمتی از ساحل تا ارتفاعات بهشهر، قسمتی از جلگه، میانبند و ارتفاعات نکا و آمل، قسمتی از جلگه میاندرود، قسمتی از جلگه و ارتفاعات ساری، قسمتی از جویبار، قائمشهر، قسمت کوچکی از سوادکوه و سوادکوه شمالی، قسمتی از جلگه و ارتفاعات بابل، قسمتی از جلگه تا کوهپایه نور و نوشهر، قسمتی از ساحل، جلگه و کوهپایه چالوس، قسمتی از کلاردشت، عباس آباد، تنکابن و قسمت کوچکی از ارتفاعات رامسر بین منفی ۲۰ تا منفی ۱۰ میلی متر، قسمتی از میانبند میاندرود، میان بند و قسمتی از کوهپایه ساری، قسمتی از قائمشهر، سوادکوه و سوادکوه شمالی، قسمتی از میانبند بابل، قسمتی از جلگه و ارتفاعات نور، قسمتی از ساحل نوشهر، قسمتی از میانبند و ارتفاعات چالوس، میانبند و ارتفاعات کلاردشت، قسمت عمده تنکابن، قسمت عمده ساحل تا کوهپایه رامسر بین ١٠ تا ٨٠ میلی متر، قسمتی از ارتفاعات چالوس بین ٨٠ تا بیش از ١٦٠ میلی متر و در بقیه مساحت استان بین منفی ۱۰ تا ١٠ میلی متر بوده است.

میانگین دمای هوای مازندران در دیماه سال ۱۴۰۲، ۶.۸ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت ۴.۴ درجه سلسیوس افزایش داشته است. طی این مدت میانگین دمای هوا نسبت به میانگین بلندمدت، در همه شهرستانهای استان مازندران، بیشتر از میانگین بلندمدت خود بوده و بیشترین افزایش میانگین دما نسبت به مدت مشابه بلندمدت مربوط به رامسر با ۵.۷ درجه سلسیوس بوده است. میانگین دمای کمینه هوای استان نیز ۱.۳ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت ۳.۶ درجه سلسیوس افزایش داشته و میانگین دمای بیشینه هوای مازندران نیز در طی این مدت ۱۲.۳ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت، ۵.۲ درجه سلسیوس افزایش داشته است. کمترین مقدار دمای کمینه هوا مربوط به شهرستان کلاردشت با منفی ۳.۴ درجه سلسیوس که نسبت به مدت مشابه بلندمدت، ٥۵.۳ درجه سلسیوس افزایش داشته است، همچنین بیشترین مقدار دمای بیشینه هوا مربوط به شهرستان قائم شهر با ۱۸.۹ درجه سلسیوس که نسبت به مدت مشابه بلندمدت، ۵.۱ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

پیش‌بینی ۱۶۹میلی‌متر باران در سه ماه آینده مازندران

مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور برای سه ماهه منتهی به خردادماه سال ۱۴۰۳ استان مازندران در مجموع ۱۶۹ میلی‌متر بارندگی پیش‌بینی کرده است.
مطابق جدول پیش‌بینی فصلی این مرکز که هواشناسی مازندران آن را منتشر کرده است، میانگین کمترین میزان بارندگی در سه ماهه آینده با ۲۴ میلی متر مربوط به خردادماه سال ۱۴۰۳ و بیشترین میزان نیز با ۵۹ میلی متر مربوط به اسفندماه امسال و برای فروردین ماه و اردیبهشت سال ۱۴۰۳ نیز به ترتیب ۴۹ و ۳۸ میلی متر باران پیش بینی شده است.

مطابق این جدول، میانگین بیشترین میزان بارندگی در اسفندماه امسال با ۸۲ میلی متر مربوط به رامسر است و پس از آن نوشهر با ۷۹، ساری با ۷۲، سیاه بیشه و پل سفید با ۶۳، دشت ناز با ۶۲ و قراخیل نیز با ۶۲ میلی متر به ترتیب شاهد بیشترین میزان بارندگی در ماه جاری خواهند بود و کمترین میزان بارندگی نیز در طی این ماه به ترتیب در کجور با ۲۸، بلده با ۳۲ و کیاسر نیز با ۵۲ میلی متر خواهد بود.

در فروردین ماه سال ۱۴۰۳ نیز میانگین بیشترین میزان بارندگی با ۸۰ میلی متر در سیاه بیشه اتفاق خواهد افتاد و رامسر با ۷۳، نوشهر با ۶۵ و ساری با ۵۲ میلی متر باران در جایگاه بعدی قرار دارند و کمترین میزان بارندگی نیز در طی این مدت در کجور با ۲۸، بابلسر با ۴۰ و بلده و آلاشت با ۴۳ میلی متر پیش بینی شده است.

مطابق جدول پیش‌بینی فصلی مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، در اردیبهشت ماه سال جدید میانگین بیشترین میزان بارندگی با ۵۹ میلی متر در سیاه بیشه پیش بینی شده است و پس از آن به ترتیب رامسر با ۵۲، نوشهر با ۴۹، بلده با ۴۴ و ساری با ۴۱ میلی متر شاهد بیشترین میزان بارش باران در این ماه خواهند بود و بندرامیرآباد با ۲۲، دشت ناز با ۲۹ و گلوگاه با ۳۴ میلی متر شاهد کمترین میزان بارندگی درطی این ماه خواهند بود.

در این جدول همچنین میانگین بیشترین میزان بارندگی در خردادماه سال ۱۴۰۳ با ۴۰ میلی متر در رامسر پیش بینی شده است و پس از آن نوشهر با ۳۶، پل سفید با ۳۳، آلاشت و قراخیل با ۲۳ میلی متر شاهد بیشترین میزان بارندگی در طی این مدت خواهند بود و میانگین کمترین میزان بارندگی نیز در طی این ماه برای بندرامیرآباد با ۱۴، بابلسر با ۱۷ و سیاه بیشه با ۲۰ میلی متر پیش بینی شده است.

بر اساس گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش بهمن ماه امسال در مازندران ۶۸.۹ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۶۵.۴ میلی متر بوده حدود پنج درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ٥٧ میلی متر بوده، حدود ۲۱ درصد افزایش داشته است.

طبق این گزارش، میانگین بارش پنج ماهه سال زراعی جاری مازندران منتهی به بهمن ماه امسال ۳۳۲.۴ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۳۳۶.۵ میلی متر بوده حدود ۱.۳ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۲۱۴ میلی متر بوده حدود ۵۵ درصد افزایش داشته است.

میانگین دمای هوای بهمن امسال در مازندران نیز ۴.۷ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۱.۹ درجه سلسیوس بوده ۲.۸ درجه سلسیوس افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۱.۶ درجه سلسیوس بوده، ۳.۱ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

میانگین دمای هوای پنج ماهه سال زراعی منتهی به بهمن ماه امسال در مازندران ۹.۸ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند مدت که ۶.۵ درجه سلسیوس بوده، ۳.۳ درجه و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۷.۱ درجه سلسیوس بوده، ۲.۷ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

به گزارش ایرنا، بر اساس خروجی‌های مدل اقلیمی پژوهشکده اقلیم شناسی سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش از اسفند ١٤٠٢ تا نیمه فروردین ۱٤۰۳ در مازندران در محدوده نرمال با احتمال ٦٥ درصد گرایش به بیش از نرمال و نیمه فروردین تا نیمه خرداد ١٤٠٣ نیز در محدوده نرمال پیش بینی می شود.

میانگین دمای هوای مازندران نیز از اسفندماه سالی ۱۴۰۲ تا نیمه خرداد ۱۴۰۳ گرایش به بیش از نرمال پیش بینی شده است.