شیرابه ها ؛ تازیانه مرگبار زباله بر سلامت مردم مازندران

وقت شمال : در استان زیبای مازندران چه بلاهایی که ما بر سر پوشش گیاهی هیرکانی و دریا و رودخانه‌ها نیامده است، زمین‌های کشاورزی را به ویلا تبدیل و منابع آبی استان را به سمت نابودی برده‌اند.

البته نامهربانی بشر با محیط زیست فقط به مازندران محدود نمی‌شود. عادت کرده‌ایم که تمام تقصیرها را گردن دولت‌ها بیندازیم تا از بار نقش، سهم و مسئولیت خود در زیست جمعی شانه خالی کنیم. منکر کوتاهی دولت‌ها و ناکارآمدی، فساد اداری در مدیریت پسماند در بروز بحران‌های موجود نیستم؛ ولی کدام دولت قادر است برای هر درخت و کوه و رودخانه و نماد و جانوری نگهبانی بگمارد؟

متأسفانه مدتهاست که خطه زیبای شمال آرام آرام در زیر کوهی از پسماند در حال مدفون شده است. حال که این از مرحله مدارا گذشته و به نقطه بحران رسیده چهره نامبارک و زشت زباله‌ها در کنار جاده‌ها و دپوی حدود سه هزار تن زباله روزانه در حالت عادی در جنگل‌های مازندران، سبب جاری شدن شیرابه‌های خطرناک و رسوب آن تا عمیق صد متری و شعاع پنجاه کیلومتری، نشان دهنده آلودگی بحرانی خاک، زیستگاه‌های آبی اعم از دریا، رودخانه و چشمه‌ها دارد.

شوربختانه به دلیل عدم قوانین منسجم و اجرایی زیست محیطی، فقر مدیریت پسماند، وجود مافیای زباله، فقر فرهنگی در مورد هدایت و مدیریت پسماندها، ضعف شدید مدیریتی در پسماند، فساد مالی در شهرداری‌ها، عدم تفکیک زباله‌ها، ادغام و میکس زباله‌های خطرناکی از قبیل عفونی، پزشکی، صنعتی، کشاورزی، وغیره با زباله‌های شهری، شاهد شیرابه‌های ایجاد شده بالقوه خطرناک برای محیط زیست، سلامت انسان‌ها، دام‌ها، زیستگاه‌های آبی و دریایی، خاک، دریازیان و پرندگان بالاخص در شمال، استان مازندران هستیم.

شیرابه ؛ سمی ترین فاضلاب و غیر قابل تصفیه

شبنم دلفان آذری مدرس دانشگاه و مشاور و تخصص زیست محیطی و سفیر سبز خاورمیانه با بیان اینکه نفوذ شیرابه‌های زباله عوارض زیادی نظیر افزایش نیترات و فلزات سنگین در آب، گسترش بیماری‌ها، کاهش حاصلخیزی خاک، رشد فیتوپلانکتون ها و تغییر رنگ، طعم و بوی آب و … دارد و به شدت بر سلامت انسان‌ها و محیط زیست تاثیرمنفی می‌گذارد، افزود: شیرابه‌های موجود حاصل یک فرایند کمپلکس فیزیکی-شیمیایی و بیولوژیکی در مراکز دفن و دپوی زباله‌ها است. مدیریت اصولی و درست پسماند یکی از شاخصه مدیریت شیرابه نیز است.

وی در گفتگو با  مهر اظهار داشت: ترکیبات شیمیایی موجود در شیرابه‌ها ارتباط مستقیم با نوع و ترکیب زباله موجود داراست و با توجه به موارد بالا، میزان آلایندگی در شیرابه‌های پسماند استان مازندران بسیار بالا و درخطر بحران فاجعه زیست محیطی و انسانی است.

سفیر سبز خاورمیانه افزود: شیرابه زباله از سمی‌ترین فاضلاب هاست که قابل تصفیه نیست و به همان صورت در محیط زیست رها می‌شود. هنگامی که آب از میان زباله‌های دفع شده عبور می‌کند، مواد مختلف آلی و معدنی موجود در زباله را در خود حل م و یا با خود حمل می‌کند و این عمل منجر به تولید شیرابه می‌شود.

وی ادامه داد: یکی از پدیده‌های مهم، حل شدن مواد در آب یا استخراج مواد توسط آب است که منجر به ایجاد شیرابه زباله غلیظ مانند فاضلاب صنعتی و یا حتی بدتر از آن می‌شود و به همین دلیل شیرابه زباله حاوی انواع ترکیبات آلی و معدنی است که بی ا دی، و سی ا دی بسیار بالایی دارد. سایر عوامل مانند آب و هوا، پوشش برف و اندازه مرکز دفن، در کیفیت شیرابه مؤثر خواهند بود و به همین دلیل کیفیت شیرابه به طور مفصل تغییرمی کند. بنابراین قابلیت استفاده از یک روش برای تصفیه شیرابه به طور گسترده به مشخصات شیرابه و نوسانات روش در مقابل تغییرات در کیفیت شیرابه وابسته است.

وی با اشاره به مضرات شیرابه زباله گفت: به طور خلاصه می‌توان ویژگی‌های شیرابه زباله را به این صورت توصیف کرد مایع قهوه‌ای تیره رنگ با بوی نامطبوع که شامل حجم بالایی از فلزات سنگین، مواد آلی، هیدورکربن ها و فسفر است و ورود شیرابه به سفره‌های آب زیر زمینی موجب می‌شود تا نیترات و فلزات سنگین در آب افزایش یابد که به شدت بر سلامت محیط زیست و انسان اثر نامطلوبی دارد. علاوه براین، شیرابه‌ها به لایه‌های خاک نفوذ می‌کنند و به همین دلیل منجر به تغییر در خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک شده و نه تنها حاصلخیزی آنها را با چالش مواجه می‌کنند، بلکه در گسترش بیماری‌های مختلف نیز مؤثر خواهند بود.

این فعال محیط زیست و مدرس دانشگاه گفت: تاکنون در سراسر کشور و بالاخص در استان‌های شمالی موارد زیادی از آلودگی آب‌های زیرزمینی به دلیل وجود محل دفن زباله گزارش شده است و از مهم‌ترین آثار سوء زیست محیطی شیرابه، اثرهای آن بر کیفیت آب‌های زیرزمینی و سطحی است و در چارچوب مدیریت کیفی منابع آب، اهمیت شیرابه زباله در آلوده کردن منابع طبیعی آب، روز به روز بیشتر می‌شود.

دلفان آذری تصریح کرد: از دیگر آثار سوء زیست محیطی شیرابه می‌توان به بوهای زننده ایجاد شده از تجمع و مراحل مختلف تصفیه اشاره کرد. رشد و تکثیر حشرات، کرم‌ها، جوندگان و انتقال بیماری‌های تیفوئید، وبا، هپاتیت و … از دیگر آثار بد شیرابه زباله و فراهم کردنن شرایط برای رشد بیشتر فیتوپلانکتون ها از دیگر مضرات است و رشد زیاد فیتوپلانکتون ها منجر به تغییر رنگ و بو و طعم آب شده و در نهایت آب‌های قابل شرب را به آب غیر قابل شرب تبدیل خواهند کرد. شیرابه‌ها همچنین با وجود فلزات سنگین، به مرور باعث عدم حاصلخیزی خاک و از بین رفتن گیاهان و خشک و عقیم شدن خاک و عدم باروری می‌شود.

وی افزود: شیرابه‌ها با نفوذ در آب‌های روان و زیر زمینی و آلوده کردن این منابع آبی، اثر مستقیم در آلایندگی آب و خاک مناطق اطراف را دارا هستند و این فرایند با بارش باران و برف، شدت خطر و اسیدی بودن را بسیار بیشتر کرده و همچنین با قدرت انتقال و پخش تا شعاع پنجاه کیلومتر قابلیت انتقال آلایندگی به اطراف را دارا می‌باشند که سبب آلودگی در زنجیره غذایی و اکوسیستمی و در نهایت آلودگی و بیماری‌های متعدد در انسان، دام و آبزیان و پرندگان است.

آثار خطرناک شیرتبه ها بر سلامتی انسان

متخصص زیست محیطی ادامه داد: از موارد بسیار خطرناک اثر آلایندگی شیرابه‌ها می‌توان به تغییرات و جهش ژنی، کاهش باروری، نقص ژنتیکی در کودکان و نوزادان، بروز انواع سرطان‌ها، خونریزی‌های گوارشی، بیماری‌ها و نقایص خونی، سکته‌های ناگهانی قلبی، بیماری‌های سیستم عصبی، بی‌حالی، سردرد، بیماری‌های ریوی، مزمن شدن آسم و عفونت‌های مزمن گوارشی در انسان نام برد و متأسفانه استان مازندران، دارنده بالاترین آمار سرطان ریه و معده در کشور و جهان را بین رتبه اول تا سوم داراست.

وی افزود: همچنین آمار بالاترین بیماری‌های عفونی دستگاه گوارشی و روده را به عنوان مثال در شهرستان چالوس به همراه دارد. با توجه به شرایط آلایندگی شدید منابع آبی، دریایی، خاک و بالطبع غذایی در این خطه که باعث بروز بیماری‌ها شده، و  از طرفی به نوعی موجب نگرانی زیاد در سلامت انسانی بر اثر سو مدیریت شدید، در آینده برای این خطه را هم باید به صدا در آورد.

دلفان آذری یادآور شد: از طرفی دیگر، جاری شدن شیرابه‌ها در سطح جنگل‌ها و خاک‌ها، همچنین باعث عقیم سازی اکوسیستم، عدم حاصلخیزی خاک منطقه و بروز خشکی اکوسیستم و زیستگاه‌ها از قبیل درختان، و از بین رفتن مراتع سرسبز و غیره می‌گردد. زنگ خطر و بحران خشکسالی در آینده نزدیک برای استان مازندران به صدا در آمده است که یکی از پارامترهای مؤثر، سو مدیریت پسماند، و شیرابه‌های خطرناک موجود در دل جنگل‌ها و مراکز دفن زباله‌های موجود است.

وی گفت: وجود سایت‌های دپوی زباله در دل جنگل‌ها و نزدیکی آن با منابع انسانی و آبی باعث مشکلات عدیده ی دیگری از قبیل انتشارگازهای سمی و مسموم کننده از قبیل سولفید هیدروژن است که بسیار خطرناک و شدیداً باعث اثرات مخرب بر روی ارگان‌های تنفسی شده که موجب بروز بیماری‌های ریوی و سرطان ریه می‌شوند.

فاجعه شیرابه ها در بابل

نمونه فاجعه بار شیرابه‌ها را می‌توان در شهرستان بابل و سایت انجلیسی مشاهده کرد. متأسفانه به علت سیستم فساد مالی در شورای شهر و شهرداری بابل مدیریت پسماند و شیرابه انجلیسی عقیم مانده و به عنوان مثال با بهانه‌های غیر کارشناسی و عدم مسئولیت مانع از منعقد کردن قرارداد و مدیریت سایت انجلیسی تا به حال شده است.

حسین حیدرپور رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان بابل با هشدار نسبت به بحران زباله در انجیلسی بابل و نفوذ آن به عمق ۱۰۰ متری خاک گفت: معضل سایت انجلیسی ۲۳ ساله شده و سبب از بین رفتن حجم وسیعی از جنگل‌های منطقه و سفرهای آب زیرزمینی شده است.

وی با بیان اینکه جریان آب بابلرود به صورت فاضلاب است، افزود: ۹۰ درصد آب‌های سطحی بابل آلوده است.

معضل آلودگی منابع آبی و دریا مختص تمام مناطق مازندران است و نفوذ شیرابه‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی و روزمینی، مرثیه‌ای برای محیط زیست به صدا درآورده است.

mehrnews